Klasztory klauzurowe w Polsce
Wśród blisko 40 tys. osób konsekrowanych w Polsce do żeńskich zakonów kontemplacyjnych należy 1 508 sióstr. Należą one do 16 rodzin zakonnych, które łącznie mają 85 klasztorów. Zakonnice są odgrodzone od świata wysokimi murami, a gdy zdecydują się ostatecznie na pozostanie w klasztorze, już z niego nie wychodzą, chyba, że wymagają tego nadzwyczajne okoliczności. Modlą się 8 godzin dziennie – wówczas „mówią Bogu o ludziach” – jak określa sens ich życia jedna z reguł mniszek klauzurowych.
Klauzura to część klasztoru lub domu zarezerwowana wyłącznie dla członków wspólnoty zakonnej. Powszechne prawo klauzury wprowadził w 1298 r. papież Bonifacy VIII, zakazując wszystkim mniszkom wychodzenia z klasztoru z wyjątkiem zagrożenia dla życia lub ciężkiej choroby. Klauzura miała być „więzieniem i grobem” dla osób, które decydują się do niej wejść. Przez wieki za klasztornymi murami żyły pokolenia benedyktynek, kamedułek, dominikanek, klarysek, karmelitanek, wizytek, sakramentek. Ich śmierć dla świata symbolizował czarny całun, którym przykrywano zakonnicę, składającą śluby wieczyste. Choć dziś ceremonia ta uległa zmianie, nadal w wielu klasztorach przechowuje się czarne całuny – pamiątki po poprzednich pokoleniach.
Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Vita consecrata pisze, że klauzura jest niezmiernie wartościowym środkiem ascetycznym, a „Mniszki ofiarowują się wraz z Chrystusem za zbawienie świata”.
Dzień w klasztorach kontemplacyjnych zaczyna się koło 5 rano. Siostry odmawiają modlitwy brewiarzowe, odprawiają medytację, biorą udział we Mszy św. Po śniadaniu pracują. W ciągu dnia modlą się kilka razy, odmawiając oficja od jutrzni, aż po kompletę. Po obiedzie wracają do pracy, po południu mają rekreację. Dzień kończy się kompletą – modlitwą na zakończenie dnia. W szczególny sposób muszą zorganizować swój czas wspólnoty, które mają w charyzmacie wieczystą adorację Najświętszego Sakramentu – bernardynki, sakramentki, klaryski od wieczystej adoracji – grafik godzin modlitwy przed Jezusem kształtuje rytm dnia całej wspólnoty.Praca zajmuje zakonnicom tyle samo czasu, co modlitwa. Najpowszechniejszym sposobem zarabiania przez zakonnice to szycie i haftowanie szat liturgicznych i wypiekanie komunikantów, niektóre klasztory przyjmują gości. Szaty haftują klaryski ze Starego Sącza i klaryski od wieczystej adoracji z Elbląga, a także sakramentki z Wrocławia. Dominikanki z nowobudowanego klasztoru w Radoniach pod Warszawą szyją braciom i ojcom habity, część z nich tłumaczy rozmaite teksty.
Siostry mają też gospodarstwa, dzięki czemu mają własną żywność. Niemal w każdym klasztorze jest sad lub ogród warzywny, siostry hodują drób, nieraz mają krowy i świnki. Dzięki temu większość wspólnot wytwarza podstawowe artykuły spożywcze.
Najliczniejszym żeńskim zakonem kontemplacyjnym w Polsce są karmelitanki bose i klaryski od wieczystej adoracji. Są zakony, które mają po jednym klasztorze – siostry szensztackie od wieczystej adoracji, rodzina monastyczna z Betlejem, redemptorystki, Wspólnota Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia.
Wspólnoty mniszek istniały już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Z czasem rozwinęły się różnorodne formy życia zakonnego, część z nich nawiązywały do tradycji eremickiej (pustelniczej), inne do cenobickiej (wspólnotowej). Każdy zakon ma swoją specyfikę – benedyktynki szukają Boga poprzez liturgię i życie wspólne, składają też ślub stałości miejsca – pozostają całe życie w jednym klasztorze. Benedyktynki sakramentki w dzień i w nocy adorują Najświętszy Sakrament. Modlitwa i umartwienia bernardynek ma przebłagać Boga za grzechy świata. Kamedułki mają najsurowszą regułę – żyją i pracują w odosobnieniu, milczą i pokutują. Karmelitanki bose modlą się za cały Kościół, zwłaszcza za kapłanów i misje.
Przełożone zakonów kontemplacyjnych tworzą Konferencję Wyższych Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych, która powstała w 1956 r. z inicjatywy Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Miało to skonsolidować zakony klauzurowe w obliczu prześladowań ówczesnych władz. W 1994 r. Stolica Apostolska zatwierdziła statut Konferencji. Obecnie jej przewodniczącą jest kamedułka m. Weronika Sowulewska z klasztoru w Złoczewie niedaleko Kalisza.
Pierwszym żeńskim klasztorem, założonym na ziemiach polskich był klasztor benedyktynek. Ufundował go w XI w. Bolesław Chrobry dla swojej córki. Najmłodszym zakonem klauzurowym jest Wspólnota Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia, która powstała w 2001 r. i liczy 7 członkiń. Ich powołaniem jest wypraszanie miłosierdzie dla świata.
Wiele z klasztorów kontemplacyjnych to zabytki najwyższej klasy. Klasztor norbertanek na krakowskim Zwierzyńcu został ufundowany w 1162 r. przez Jaxę Gryfitę. Kilka razy najeżdżany i palony, obecny kształt otrzymał w XVII w. za rządów wybitnej ksieni Doroty Kątskiej. Jednym z najstarszych istniejących niemal bez przerwy do dziś klasztor kontemplacyjny pochodzi z 1216 r., należy do benedyktynek i znajduje się w Staniątkach pod Krakowem. Założył go wielmoża małopolski Klemens Gryfita dla swej córki Wizenny.
W Krakowie istnieje też zabytkowy klasztor klarysek, założony w XIII w. przez błogosławioną Salomeę. Zabytkowa i pełna pamiątek przeszłości jest fundacja klarysek – dzieło życia św. Księżnej Kingi. Klasztor założyła w 1280. Był on ważnym ośrodkiem piśmiennictwa i twórczości muzycznej. Tu została zredagowana pieśń Bogurodzica i przetłumaczono wiele dzieł na polski – mniszki nie znały łaciny, więc śpiewały swe hymny „in vulgate”, – czyli w języku narodowym – rzecz bez precedensu w owym czasie. W klasztorze z pietyzmem przechowuje się pamiątki po świętej założycielce – kubek, łyżka i inne przedmioty osobiste.
Sumy, przyznawane przez państwo na remont i konserwację są niewystarczające, siostry muszą szukać sponsorów. Remontu wymaga piękny barokowy XVII-wieczny klasztor dominikanek w św. Annie, w której znajduje się słynąca łaskami rzeźba św. Anny Samotrzeciej.
Tabliczki z napisem „klauzura” wyznaczają zwiedzającym obszar, po którym mogą się poruszać. Krużganki i wirydarze klasztorne mogą oglądać jedynie na zdjęciach. Ale piękne, zabytkowe kościoły są dostępne dla zwiedzających przez okrągły rok.
Alina Petrowa-Wasilewicz
Skopiowane z: Link